iDulich

Mưa sòng, nước ngập ruộng là lúc cây năn bộp bắt đầu nhú lên những cọng non to tròn, dọc theo bờ các con mương nội đồng.

Không bao lâu, màu xanh đậm, mượt mà của nó chiếm lĩnh mặt ruộng. Đó là hình ảnh quen thuộc ở quê tôi, nơi nổi tiếng với cá đồng, mật ong, chuối xiêm, dừa cùng vô số sản vật khác.

Thời đó, năn là thứ cỏ dại (có 2 loại: năn chỉ cọng nhỏ mọc trên mặt ruộng, năn bộp cọng lớn mọc ở ven kinh, mương) có mặt ở vùng nước ngọt. Xứ tôi, rau muống, bồn bồn, đọt choại rất dễ tìm, và nhất là năn - có cả một cánh đồng mênh mông hoang hóa, nên nhiều người gọi chết danh là "xứ đồng năn".

< Trên cánh đồng năn.

Năn ăn rất ngon nhưng chế biến nó rất công phu, nhà đông người muốn ăn một bữa canh năn thì phải cần vài người vừa nhổ vừa tước lấy phần non dưới gốc. Thu hoạch 10 kg cọng năn thì chỉ sử dụng được khoảng 2 kg "thành phẩm". Năn có thể nấu canh, xào, làm gỏi, ăn sống… mà không thấy ngán.

Những ngày mưa dầm, tôi chợt nhớ hồi nhỏ mấy chị em ở cùng xóm chống xuồng qua những vạt đồng câu cá. Khi mặt trời lên cao, chúng tôi trầm mình xuống kinh để nhổ năn. Những chỗ nước sâu, năn vừa nhú tới mặt nước rất non, không mấy chốc xuồng chất đầy năn. Chỉ một đứa bơi, còn lại thì "sơ chế", dùng gai chanh, bưởi hay móng tay rạch cọng năn, tách phần vỏ rồi ngắt đoạn non. Về đến nhà, chia nhau từng mớ năn trắng nõn nà.

< Dưa năn.

Năn nấu canh cá rô, bỏ tiêu, hành, tuyệt đối không cho mỡ tỏi vào, để giữ nguyên mùi đặc trưng của món ngon này. Canh năn ăn với cá kho thì thật ngon. Năn còn nấu canh với nước cốt dừa ăn với mắm lóc chiên, hay nấu canh chua với lươn hoặc chả cá thác lác, nêm ngò gai là đúng điệu. Canh năn chớ nấu chung với các loại rau khác, sẽ không còn giữ được hương vị riêng của loại rau đồng đặc biệt này.

Món canh năn luôn vương vấn tôi mỗi lần về ruộng. Khi ấy, tôi hay rủ đám trẻ đi nhổ năn. Bây giờ người ta nuôi tôm đại trà, năn cũng mọc được nước lợ, nhưng cọng không to như trên đất trồng lúa. Thu hoạch không nhiều như hồi xưa nên phải điều chỉnh lại cách chế biến. Tôi thường bắc nước sôi nấu mì gói, nhúng một ít năn vào rồi nêm lại cho vừa ăn.

Thế là được một món kết hợp khá hấp dẫn. Hiện tại, nhiều chợ ở Cà Mau thường bày bán năn vào buổi chiều, năn mới còn tươi rói, tôi cũng thường mua về bảo quản trong tủ lạnh, sáng hôm sau làm một tô mì năn lót dạ, hương vị thật là riêng.

- Theo báo Camau, internet