Di tích Phật viện Đồng Dương
Năm 875, vua Indravarman II đã cho xây dựng một tu viện Phật giáo và đền thờ vị Bồ tát bảo hộ cho vương triều là Laksmindra Lôkesvara Svabhayada. Phật giáo Đại thừa được thể hiện rõ qua nội dung bia ký cũng như các tác phẩm điêu khắc ở Đồng Dương. Dưới triều đại của Indravarman II, kinh đô của vương quốc Champa lại được dời từ vùng Panduranga trở ra vùng Amaravati. Văn bia này cho biết tên của kinh đô mới là Indrapura, theo các nhà nghiên cứu thì địa điểm xây dựng kinh đô Indrapura là khu vực làng Đồng Dương ngày nay.
Qua nhiều thế kỷ sau đó với những thăng trầm của lịch sử, kiến trúc kinh đô đồng thời là một trung tâm Phật giáo quan trọng của vương quyền Champa này hầu như đã rơi vào quên lãng. Mãi đến năm 1901, lần đầu tiên nơi đây mới được L.Finot - một học giả người Pháp nghiên cứu và giới thiệu như là một khu di tích quan trọng với việc phát hiện 229 hiện vật.
Năm 1902, nhà khảo cổ học người Pháp H.Parmentier đã đến và tiến hành khai quật Đồng Dương. Ông phát hiện ra cả một quần thể kiến trúc lớn vào loại bậc nhất và cũng độc đáo nhất của Champa và Đông Nam Á. Toàn bộ khu di tích là những cụm kiến trúc kế tiếp nhau chạy dài suốt 1.330 mét theo hướng từ Tây sang Đông. Trong đó, khu đền thờ nằm trong một vành đai hình chữ nhật dài 326 mét, rộng 155 mét, có tường bao quanh.
Theo các nhà nghiên cứu, Đồng Dương chính là đô thành Indrapura của Vương triều Champa thứ tư (Vương triều Champa) do vua Indravarman II sáng lập vào năm 875. Căn cứ vào nội dung bia ký Đồng Dương và các bia ký khác ngoài Đồng Dương các nhà nghiên cứu khẳng định đạo Phật của Champa thời Đồng Dương là Phật giáo Đại Thừa.
Hoang tàn phật viện
Tôi trở lại Phật viện Đồng Dương khi chính quyền địa phương tỉnh Quảng Nam đang khoanh vùng bảo vệ phế tích này theo qui định của một di tích quốc gia. Một Hội thảo khoa học trùng tu phế tích này cũng mới vừa được tổ chức hôm giữa tháng 8-2011.
Từ trong hoang tàn đổ nát, Phật viện Đồng Dương đang gây sự chú ý của giới khảo cổ và các nhà văn hoá. Tham vọng của tỉnh Quảng Nam là sẽ hoàn chỉnh hồ sơ đệ trình UNESCO công nhận di sản thế giới.
Theo tài liệu khảo cổ ghi lại, khu Phật viện gồm có hệ thống các tháp nằm gần nhau, được xây dựng vào thời kỳ Chăm Pa còn bị ảnh hưởng của Phật giáo, nên có tính chất đặc biệt so với các tháp khác trong hệ thống tháp Chăm vẫn còn tồn tại ở Quảng Nam.
Vì vậy, Phật viện Đồng Dương mệnh danh là toà tu viện Phật giáo giữa đô thành. Bởi hệ thống tháp Đồng Dương nằm ngay chính trung tâm đô thành Indrapura thời kỳ vàng son của vương triều Indrapura.
Hiện ra trước mắt là khu phế tích đã bị huỷ hoại bởi chiến tranh, bởi sự tàn phá của con người suốt mấy trăm năm nay khi trong tâm trí của họ nơi này mãi mãi là nơi cất giấu những kho vàng thời đế chế Indrapura huy hoàng.
Cả khu đền tháp bây giờ chỉ là phế tích ngổn ngang gạch đá với những hố đào nham nhở. Hiện chỉ còn lại nền chính và một ít dấu tích của các bức tường, các thềm cửa xung quanh cây dại và rừng trồng mọc ken dày phủ lấp.
Tất cả khu đền tháp bao gồm ba cụm kiến trúc được tách ra khỏi nhau bằng các tường ngăn và kế tiếp nhau theo trục từ tây sang đông. Trong ba cụm đó, chỉ cụm ở phía tây và cụm ở phía đông là còn lại nhiều dấu tích kiến trúc và điêu khắc.
Cụm tháp phía Tây gồm tháp thờ trung tâm, các tháp phụ và điện thờ nhỏ nằm dọc các chân tường bao quanh, tháp thờ chính là loại tháp tầng truyền thống của Chăm Pa gồm nền, thân, và các tầng. Quanh tường của nền tháp chính được trang trí bằng các hình tháp và hình đầu voi xen kẽ nhau.
Nội thất của tháp hình vuông và có hai ô khám lớn ở mặt bắc và mặt nam, trong gian thờ có một đài thờ lớn bằng đá một trong những tác phẩm điêu khắc lớn đẹp và có nhiều giá trị về Phật giáo.
Ngoài ngôi tháp thờ chính trong cụm phía tây này, còn có dấu tích của các kiến trúc khác như tháp Nam, tháp Bắc, tháp Tây Nam, tháp Tây Bắc, tháp Trung tâm, các miếu thờ nhỏ quanh các chân tường, các ngôi nhà dài, tháp cổng...
Tại cụm tháp trung tâm, kiến trúc đã đổ nát gần hết, chỉ để lại dấu tích các bức tường, thềm cửa,...Một trong những kiến trúc quan trọng nhất của cụm phía đông này là ngôi nhà dài, chạy theo hướng đông - tây, và mở hai cửa ra vào ở hai đầu hồi đông và tây.
Gian nhà được chiếu sáng bằng hai dãy cửa sổ ở hai phía tường dài, mặc dầu không để lại nhiều dấu tích kiến trúc và điêu khắc như ở cụm phía Tây, nhưng một số tượng môn thần - Dvarapala bằng đá là những tượng môn thần đẹp nhất, gây ấn tượng nhất không chỉ của Đồng Dương mà còn cả lịch sử nghệ thuật Chăm Pa.
Cụm tháp phía Đông là khu kiến trúc có chức năng như một tu viện Phật giáo thực thụ, tại cụm này ngoài ngôi nhà dài không có một dấu tích ngôi tháp nào, gian nhà dài được dựng trên hai dãy tám cột, có hai cột chính lớn, các cột đều bằng gạch và đều vuông.
Đài thờ Vihara nằm ở cụm này có tượng Phật Thích Ca Mâu Ni, mặt trước của bệ tượng phật được trang trí một nhân vật có bốn đầu và tám tay, ngự bên trên là tượng Phật ngồi hai chân thõng xuống và hai bàn tay để lên hai đầu gối, xung quanh tượng Phật có các tượng đá nhỏ thể hiện các tu sĩ đứng và quỳ và các vị La Hán.
Đó là những mô tả của các nhà khảo cổ học người Pháp đến vùng tháp cổ này từ đầu thế kỷ 20 chép lại.
Lần tìm dấu tích
Phật viện Đồng Dương được xây dựng vào thế kỷ 9, trong thời kỳ Phong cách Đồng Dương của Chăm Pa, đây cũng là thời kỳ Phật giáp ảnh hưởng mạnh đến Chăm Pa.
Tháp được vua Indravarman II xây dựng. Khi lên ngôi vị vua sáng lập ra triều đại Indrapura này đã thúc đẩy cho Phật giáo phát triển mạnh gần như khắp vùng bắc Chăm Pa, vì thế cả một giai đoạn nghệ thuật Phật giáo đã bừng nở ở Chăm Pa trong suốt gần nửa thế kỷ, từ năm 875 đến năm 915 và đã để lại đến hôm nay nhiều công trình kiến trúc Phật giáo đặc sắc mà được các nhà khoa học đặt tên là giai đoạn Đồng Dương hay phong cách Đồng Dương.
Dưới triều đại của Indravarman II, kinh đô của vương quốc Cham Pa lại được dời từ vùng Panduranga trở ra vùng Amaravati. Văn bia này cho biết tên kinh đô mới là Indrapura, theo một số nhà nghiên cứu thì điểm xây dựng kinh đô Indrapura là khu vực làng Đồng Dương ngày nay.
Năm 1901, L.Finot, một học giả người Pháp, đã công bố việc phát hiện 229 hiện vật ở Đồng Dương, trong đó có một tượng phật bằng đồng cao 108 cm, theo các nhà nghiên cứu thì pho tượng phật này mang yếu tố của nghệ thuật Ấn Độ.
Năm 1902, H.Parmentier đã khai quật di tích Đồng Dương, ông đã tìm thấy khu kiến trúc chính của thánh địa cùng với nhiều tác phẩm điêu khắc quý giá.
Theo khảo tả của H.Parmentier, toàn bộ khu đền thờ chính và các thác nằm lân cận phân bố trên một trục từ Tây sang Đông, dài 1.300m. Khu đền thờ chính nằm trong một khu vực hình chữ nhật dài 326m, rộng 155m, chung quanh có tường gạch bao bọc, từ khu đền chính có một con đường dài khoảng 760m, chạy về phía đông đến một thung lũng hình chữ nhật.
Khu đền thờ chính gồm có ba nhóm kiến trúc kéo dài theo trục Đông Tây, các nhóm này được phân cách nhau bởi những bờ tường xây bằng gạch.Năm 1978, trong lúc đào tìm kho báu vàng Hời, người dân địa phương đã đào được một pho tượng nữ thần làm bằng đồng, cao 114cm, ở gần khu đền thờ chính. Theo các nhà nghiên cứu, đây là pho tượng bồ tát Laksmindra Lôkesvara, trước kia pho tượng này được đặt trên bệ thờ của đền thờ chính.
Khu di tích Phật viện Đồng Dương được công nhận di tích cấp quốc gia ngày 05 tháng 01 năm 2001. Hiện khu tháp đã được khoanh vùng bảo vệ nhưng vẫn chưa thoát khỏi những cặp mắt săn lùng kho vàng Hời bí ẩn còn truyền lại đến ngày nay.
- Tổng hợp từ Vietnamnet, Dantri
0 nhận xét: