Cây Ngọc Am ở Hà Giang: còn hay không? (kỳ 6)
Vỏ cây ngọc am màu trắng, sần sùi. Bóc lớp vỏ ra thì thấy phần thịt màu đỏ thẫm. Đứng ở gốc cây, thấy mùi đặc trưng của ngọc am tỏa ra thơm ngát.
Theo thông tin ông Lù Sào Tỉn (thị trấn Vinh Quang, Hoàng Su Phì, Hà Giang) kể, thì ông mua mấy tấm gỗ ngọc am từ ông Lù Seo Pao vào năm 1989, cách nay đã 12 năm. Thời điểm đó, trong vườn rừng nhà ông Tỉn vẫn còn một cây ngọc am nữa. Đường vào Tả Sử Choóng xa xôi, cách trở, nên ông Tỉn chưa quay lại đó lần nào, không rõ ông Pao còn sống hay đã chết, cây ngọc am còn lại trong vườn nhà ông Tỉn đã bị đốn hạ hay chưa.
Có thông tin mong manh ấy, tôi quyết tâm lên đường vào Tả Sử Choóng. Đường vào Tả Sử Choóng đúng là đường lên mây, gập ghềnh, quanh co, khúc khuỷu bên miệng vực.
Tả Sử Choóng nằm trên lưng chừng đỉnh Tây Côn Lĩnh. Trung tâm xã ở độ cao 1.500m so với mặt nước biển. Đỉnh núi cao nhất của xã gần 2.000m, tên là Tả Bá Phùng là đỉnh “râu ria” của đỉnh Tây Côn Lĩnh. Trên đỉnh Tả Bá Phùng vẫn còn cột cờ của Pháp. Đứng trên đó vào ngày quang mây nhìn rõ thành phố Hà Giang.
Chủ tịch kiêm bí thư xã Giàng Seo Man là người bản địa, nên anh rất am hiểu về ngọc am. Anh kể rất nhiều chuyện kỳ thú về loại gỗ này và các thời kỳ săn lùng ngọc am của người Hán.
Theo anh Man, mấy năm gần đây, giới săn lùng, buôn bán ngọc am tìm lên Tả Sử Choóng rất đông. Trực tiếp vào rừng săn lùng ngọc am không được, vì người lạ ra vào rừng không phải chuyện dễ dàng, nên họ đặt tiền người dân để thu mua ngọc am. Giới buôn bán ngọc am trả giá 50 ngàn/kg ngọc am vụn vặt, còn những gốc, rễ đẹp, thì có giá nhiều triệu đồng. Một cái gốc cây nhỏ, mẩu gỗ có hình thù đẹp đổi được cả chiếc xe máy mới. Vì thế, có thời kỳ, cả xã rộ lên phong trào đi đào bới ngọc am. Người Mông trong xã bỏ bê ruộng nương, đào nát các cánh rừng để bới ngọc am. Mỗi nhà sắm một cái thuốn thép phi 18, dài 4-5m, chọc vào lòng đất để tìm kiếm ngọc am.
Hồi năm ngoái, cả xã Tả Sử Choóng rộ lên cuộc săn tìm cây ngọc am khổng lồ trong lòng đất. Chẳng là, cách đây 30 năm, ông Giàng Seo Leng đã vác dao, cưa vào rừng và hì hục suốt 4 tháng trời để hạ một cây ngọc am khổng lồ. Theo lời kể của ông thì cây này phải 6 người ôm, đường kính phải 2,5m, ngọn cao vọt lên khỏi tán rừng, ngẩng nhìn mỏi cổ.
Ông Leng đã hạ cây, xẻ ra thành từng đoạn rồi chôn xuống lòng đất. Ý định của ông Leng là vài chục năm sau, khi những khúc ngọc am đặc quánh tinh dầu, sẽ bới lên đem về làm quan tài cho cả gia đình dùng.
< Phải đứng từ rất xa mới thu hết được cây ngọc am vào ống kính máy ảnh.
Thế nhưng, đầu năm ngoái, ông này lâm trọng bệnh nằm liệt. Trước khi chết, ông dặn con cháu vào rừng lôi cây ngọc am về. Tuy nhiên, con cháu ông tìm mãi mà không thấy. Chuyện lộ ra, cả trăm người ở Tả Sử Choóng kéo nhau vào rừng săn tìm. Với một cây ngọc am khổng lồ như thế, gỗ thẳng và đẹp, thì nó có giá lên tới cả tỷ bạc. Tuy nhiên, đến nay, người dân Tả Sử Choóng vẫn chưa tìm thấy chỗ ông Leng chôn cây ngọc am.
Theo thống kê của anh Man, chỉ trong vòng 3-4 năm nay, người dân ở Tả Sử Choóng đã khai thác được khoảng 100 tấn ngọc am để nấu tinh dầu và bán về xuôi. Từ tháng 8-2010, xã nhận được công văn của tỉnh, cấm tuyệt đối việc khai thác, vận chuyển, buôn bán ngọc am, nên xã mới vào cuộc ráo riết.
Mặc dù việc khai thác ngọc am diễn ra rất nhiều, song xã mới chỉ tịch thu được chừng 1 mét khối, khoảng 1,1 tấn ngọc am. Số ngọc am này chất trong kho của UBND xã. Anh Man đã dẫn tôi đi xem đống ngọc am này. Khi cửa phòng bật mở, mùi ngọc am bốc lên thơm nức mũi.
< Cây ngọc am chia làm 2 thân, trông xa như 2 cây mọc cạnh nhau.
Tả Sử Choóng vốn là vùng đất đầy rẫy ngọc am. Dạo người Hán sang khai thác ngọc am ở đây gọi Tả Sử Choóng là Chúng Quá Sử. Theo các cục già, thì Chúng Quá Sử có nghĩa là “rừng ngọc am”.
Cái tên Tả Sử Choóng thì có nghĩa là “gốc cây to”. Dọc dải Tây Côn Lĩnh này, hai xã Túng Sán và Tả Sử Choóng nằm ngay chân đỉnh Tây Côn Lĩnh là có nhiều ngọc am nhất.
Hỏi chuyện ông Lù Seo Pao, người từng đốn hạ cây ngọc am khổng lồ và bán 9 tấm gỗ cho ông Tỉn, anh Man nhớ ra ngay. Tuy nhiên, ông Pao đã chết mấy năm nay rồi và ông cũng là người duy nhất từ thời Pháp thuộc đến nay ở Tả Sử Choóng được an táng bằng quan tài ngọc am.
Theo anh Man, hiện tại, trong vườn rừng thuộc sở hữu của hai anh em ruột Lù Seo Lèng và Lù Seo Hồ (con trai ông Lù Seo Pao) vẫn còn một cây ngọc am nữa. Anh Man đã cử Phó Trưởng Công an xã Lù Văn Tuấn dẫn tôi đi.
Ngôi nhà hai anh em Lèng và Hồ ở nằm chênh vênh sườn núi và khóa cửa. Người dân trong bản bảo hai anh em Lèng và Hồ lên nương từ hôm qua, vài hôm nữa mới về.
< Gốc cây phải 3 người ôm mới xuể.
Vỏ cây ngọc am màu trắng, sần sùi, tuy nhiên, bóc lớp vỏ ra thì thấy phần thịt màu đỏ thẫm. Đứng ở gốc cây, cạnh chỗ có vết chém, thấy mùi đặc trưng của ngọc am tỏa ra thơm ngát. Thân cây ngọc am thẳng tắp, mang đặc trưng của họ nhà sa mộc. Tôi ước chừng, cây ngọc am này phải cao cỡ 40m.
< Bóc lớp vỏ ngoài thấy thịt cây màu đỏ sẫm, tỏa mùi thơm ngào ngạt.
Theo lời anh Tuấn, kiểm lâm đã đóng dấu búa vào gốc cây. Tuy nhiên, tìm mãi không thấy dấu búa đâu cả. Người đàn ông trong bản bảo trẻ con đùng dao đẽo mất dấu búa rồi.
Anh Giàng Seo Man đã tìm hiểu về cây ngọc am này, song không ai biết nó đã bao nhiêu tuổi. Các cụ già nhất trong bản kể rằng, từ khi còn nhỏ, đã thấy nó to như bây giờ. Tuổi của cây ngọc am này phải tính bằng hàng trăm năm.
Hồi năm ngoái, hoàn cảnh gia đình khó khăn quá, anh em Lèng và Hồ đã rao bán cây ngọc am này. Một đại gia buôn gỗ người Bắc Quang đã gạ gẫm đổi 2 chiếc xe win 100 xịn của Thái cùng với một món tiền. Hai anh em Lèng đã đồng ý. Vị đại gia này đã đặt cọc 4 triệu đồng cho Lèng. Tuy nhiên, đại gia này chạy chọt suốt một năm trời không làm được thủ tục để khai thác, đành mất 4 triệu tiền đặt cọc.
< Trẻ con nghịch ngợm chém nham nhở ở gốc, rễ, làm mất cả dấu búa của kiểm lâm.
Biết tin Lèng và Hồ có ý định bán cây ngọc am, kiểm lâm huyện đã tìm vào đóng dấu búa, xã giải thích cây ngọc am là tài sản vô giá của cả nước và quản lý chặt chẽ. Cây ngọc am nằm trong vườn nhà mình, mà không được chặt bán, anh em Lèng và Hồ rất buồn!
Theo anh Man, hiện tại, ở địa bàn xã Tả Sử Choóng có 3 cây ngọc am. Ở nơi khác có ngọc am hay không thì anh Man không biết và anh cũng không nghe nói ở nơi nào có thêm một cây nữa. Một cây ở vườn nhà anh em Lèng và Hồ, một cây nhỏ, có đường kính 40cm, tuổi khoảng 30 năm, trong vườn nhà ông Vàng Seo Sấn (bản Hóa Chéo Phìn) và một cây khổng lồ nằm gần đỉnh Gió Chéo Phìn, trong rừng già, thuộc sự quản lý của xã.
Anh Man cho biết, cây ngọc am này phải 6 người ôm, to gấp đôi cây trong vườn nhà Lèng và Hồ và cao chừng 100m! Sau khi ở xã ra, tôi gặp một tay buôn lũa ngọc am từ Tả Sử Choóng về thị trấn và anh này cũng bảo đã tận mắt cây ngọc am đó và đúng là nó phải cao đến 100m. Tuy nhiên, tôi thực sự không tin lại có cây ngọc am cao đến vậy. Nếu to và cao lắm, có lẽ chừng 50-60m là hợp lý.
Để tận mắt cây ngọc am mọc hoang dã gần đỉnh Gió Chéo Phìn, phải đi bộ leo dốc liên tục 4 đến 5 tiếng đồng hồ. Tuy nhiên, chỉ đến mùa khô mới leo lên được Gió Chéo Phìn. Mùa này, mưa nắng bất chợt, núi đá đốc ngược, rất trơn, không thể đi được. Cách duy nhất leo lên đỉnh này là đi bộ dọc suối. Đi vào mùa mưa, nếu gặp mưa lớn, lũ ập về, mất mạng như chơi. Rất tiếc, tôi đã không có cơ hội được tận mắt cây ngọc am khổng lồ, to gấp đôi cây ngọc am 3 người ôm ở vườn nhà Lèng và Hồ - loài cây mà trong ký ức người dân, đã tuyệt chủng từ cả trăm năm trước.
Còn tiếp…
» Huyền thoại về loại gỗ dùng để ướp xác người (kỳ 1)
» Truyền thuyết ngọc am và những ngôi mộ không phân hủy (kỳ 2)
» Người Hán đã tàn sát đại ngàn ngọc am như thế nào? (kỳ 3)
» Những người kỳ công đóng quan tài ướp xác ở Hà Giang (kỳ 4)
» Phát hiện bất ngờ: Hà Giang vẫn còn cây ngọc am (kỳ 5)
» Ngỡ ngàng chứng kiến cây ngọc am 3 người ôm ở Hà Giang (kỳ 6)
» Trưởng công an xã có ngọc am, muốn bán cũng chả được (kỳ cuối)
- Theo Phạm Ngọc Dương - VTC
0 nhận xét: