iDulich

Năm nay lũ lớn, cá heo sinh sôi nhiều vô kể. Hừng sáng, đến chợ “âm phủ” ngay đầu cầu kênh Tha La đã thấy ngư dân chuyển cá về bán nườm nượp, trong đó cá heo cũng được bày bán nhiều hơn so với mọi năm. Nếu như ở chợ Long Xuyên, bạn hàng bán cá heo còn sống với giá từ 300.000 đồng đến 400.000 đồng/kg thì tại chợ “âm phủ” giá chỉ 50.000-60.000 đồng/kg.

Cá heo nước ngọt thường xuất hiện vào mùa nước nổi (khoảng tháng 7 đến tháng 11 âm lịch) ở những nơi nước chảy mạnh. Cá mình giẹp, to nhất cỡ 3 ngón tay người lớn, dài độ chừng 1 tấc, màu xanh nhạt, da láng, không vảy. Đuôi, vây, kỳ cá màu đỏ cam rất đẹp. Sở dĩ cá có tên gọi như thế vì khi lặn dưới nước, hoặc đem cá lên bờ, ta nghe phát ra âm thanh lục ục… èng ẹc.

Hôm ghé chợ “âm phủ” vào tờ mờ sáng, gặp anh Nguyễn Văn Lượng, ngụ xã Nhơn Hưng (Tịnh Biên) đang tát nước đục để bắt cá heo. Chúng tôi đứng xem anh Lượng cân cá heo cho bạn hàng còn thấy mê, huống hồ tận mắt xem anh đi đổ lọp. Hôm sau, đúng hẹn tại đầu kênh Tha La, chúng tôi cùng cha con anh Lượng bắt đầu một chuyến hành trình đi đổ lọp cá heo đêm tại cánh đồng Tịnh Biên.
Bơi đến đoạn nước chảy mạnh, xuồng của anh Lượng và xuồng của ông Nguyễn Văn Tòng (Năm Tòng) chia nhau ra tìm chỗ để đặt. Theo xuồng anh Nguyễn Văn Lượng đến đoạn kênh Tha La, ở đó có những chiếc lọp đã được đặt sẵn từ đêm hôm trước.

Để định vị cho những cái lọp trong quá trình đi thăm không bị lạc mất, anh Lượng cột một chiếc phao. Khi đi thăm lọp chỉ cần nắm chiếc phao rồi phân dây kéo chiếc lọp lên. Ban đầu tôi cứ tưởng, cá heo chạy mỗi chiếc lọp chỉ vài con, nào ngờ khi anh Lượng kéo chiếc lọp lên đã thấy khoảng nửa ký cá heo.

Thấy cá heo chạy, anh Lượng mừng ra mặt: “Tối nay, cá chạy kiểu này chắc đầy khoang xuồng. Mỗi đêm, tôi đặt đến 50 cái lọp khắp cánh đồng. Đặt cá heo cũng dễ nhưng quan trọng phải có mồi.

Cá heo mê nhất là mồi gạch cua, mỗi lần thăm lọp xong, mình phải tét đôi khoảng 5 con cua cho vào cái lọp. Nhưng bí quyết đặt lọp cá heo trúng hay thất còn tùy thuộc vào việc chọn chỗ và xoay đít hom lọp theo hướng phù hợp thì lọp mới chạy cá…”.

Đặt cá heo trên đồng lũ

Theo nghề đặt lọp cá heo trên 20 năm nên ông Năm Tòng biết rất rành về cái nghề của mình. Ông cho biết: “Hồi đó cá heo nhiều vô kể, dân nghèo chủ yếu đánh bắt bằng chài, lưới. Mấy năm gần đây, nhiều người đã dùng xung điện đánh bắt theo kiểu tận diệt dẫn đến nguồn cá giảm dần, mặt cá heo cũng ít đi.

Có năm, cá heo mất dạng, đặt lọp không chạy đành phải treo lọp mãn mùa nước. Nhưng năm nay, cá heo xuất hiện khả quan hơn. Thông thường cá heo thích trú ngụ tại những nơi nước chảy xiết. Đặc biệt tại đoạn kênh Tha La, Trà Sư nước chảy cuồn cuộn nên cá heo ở nhiều.

Khi đặt phải nhìn con nước chảy về hướng nào thì xoay đít hom xuôi chiều theo hướng đó. Nếu xoay đít hom ngược dòng nước chảy thì không có một con làm thuốc. Bởi lẽ, chỗ nước chảy xiết, cá heo từ đồng bắt nước mát lội ngược dòng về sông. Khi gặp “mồi bén” trong lọp, cá heo chui vào ăn thì bị dính lại…”.

Ông Năm Tòng còn cho biết thêm, từ đầu con nước giựt đến nay, mỗi ngày đặt khoảng 60 cái lọp tại tuyến kênh Trà Sư dính khoảng 10kg/ngày, cá biệt có đêm chạy đến 20kg. Riêng thằng con trai đặt 40 cái lọp tại kênh Tha La cũng dính khoảng chục ký/đêm. Bạn hàng chợ Châu Đốc cân với giá 60.000 đồng/kg, bỏ sở hụi kiếm cũng được vài trăm ngàn/ngày nên gia đình Năm Tòng có thu nhập ổn định.

Vài năm trở lại đây, do nguồn cá heo ngoài thiên nhiên bị cạn kiệt, nhiều hộ dân ở vùng đầu nguồn An Phú, Châu Đốc, Tân Châu còn đẩy mạnh mô hình nuôi cá heo trong lồng bè đem lại hiệu quả cao. Biết được gia đình Năm Tòng chuyên sống bằng nghề đặt lọp cá heo trong mùa nước nổi nên các hộ này đã tìm đến đặt mua cá heo giống.

Ngoài bán cá heo ở chợ, Năm Tòng còn lựa lại những con cá heo bằng đầu ngón tay để cân cho các hộ nuôi cá heo, mỗi ký 120.000 đồng. Năm Tòng bày tỏ: “Nuôi cá heo là hay lắm, một mặt đem lại lợi nhuận kinh tế cao, mặt khác bảo tồn gen quý hiếm trong tự nhiên. Năm nào, mấy ông nông dân ở vùng đầu nguồn cũng tìm đến tận gia đình tôi để mua cá heo giống. Loại cá này thích ăn tạp nên cũng dễ nuôi. Ngoài ra, tôi còn bán cá heo con cho các trung tâm giống thủy sản tại các tỉnh ĐBSCL…”.
Lâu lắm rồi, ngư dân đi đặt lọp cá heo mới chạy nhiều như năm nay. Loại cá này, thịt rất thơm ngon và ngon nhất là khi chế biến thành món cá heo kho tiêu hoặc nấu canh chua ăn với cơm trong những tháng gió bấc thì còn gì bằng!

- Theo An Giang Online, internet


Thưởng thức cá heo

Không phải những chú cá heo tốt bụng của biển khơi mà là giống cá sông ở vùng sông Hậu có tiếng kêu eng éc nên được đạt là "cá heo".
Đây là loài cá sông, giống cá chép, thường thấy ở vùng sông Hậu. Cá mình dẹp, chỉ bằng 3 ngón tay người lớn, dài chừng 10cm, màu xanh đen, đuôi màu đỏ cam rất đẹp. Chúng kêu éc éc giống tiếng heo kêu nên người dân lưu vực sông Hậu đặt tên chúng là "cá heo".

Từ vùng hạ lưu sông Hậu ngược lên đầu nguồn, cá heo loại này to hơn một chút, lớn từ hai đến ba ngón tay. Vùng đầu nguồn, cá thường xuất hiện vào mùa nước nổi, khoảng từ tháng 7 đến tháng 10 âm. Cá thích sống ở vùng nước chảy mạnh. Để bắt cá, người ta thường dùng ống tre dài đục nhiều lỗ cắm xuống mặt bùn bờ sông hoặc bằng cách đặt lọp, dớn, hoặc giăng lưới...

Cá heo sông Hậu là món ngon của vùng thượng nguồn, chỉ nướng cũng ngon. Món cá heo này mới xuất hiện trong thực đơn ở một số nhà hàng lớn tại thành phố Long Xuyên và thị xã Châu Đốc của tỉnh An Giang. Số lượng cá heo được chế biến thành thực phẩm ở địa phương này rất phong phú.

Cá heo được chế biến thành bốn món. Giản dị nhất là cá heo nướng. Bếp than với cái vỉ nhôm được đặt trên mặt bàn. Những con cá heo tươi xanh được xếp thứ tự trên vỉ nhôm dưới sức nóng của than củi. Trở mặt cá, trong chốc lát cá vàng ruộm, tỏa mùi thơm nức. Cá được gắp ra chấm vào chén cơm mẻ dầm ớt xanh, ăn kèm với rau thơm các loại, xà lách, dưa leo, dứa, chuối chát. Thịt cá ngọt được điểm thêm vị cay của ớt thật lạ miệng.

Cầu kỳ hơn là cá heo kho thố (loại nồi đất nhỏ). Món ăn có vị cay của tiêu bột, vị ngọt của thịt cá, vị béo của mỡ heo, vị mặn, ngọt của muối, nước mắm, đường hòa nhau trở thành thứ hương vị độc đáo. Món này phải ăn với cơm mới hợp.

Lẩu cơm mẻ cá heo (cá heo với mẻ) cũng là món vừa để ăn cơm vừa để nhậu lai rai khi có bạn bè. Món này ăn kèm với rau là bông điên điển. Vị cá ngọt, vị giòn của bông điên điển hòa trong vị chua của mẻ sẽ làm ta cảm thấy thú vị.

Cá heo kho lạt với me non đầu mùa lại hợp với bông điên điển bóp nhẹ với giấm. Đây cũng vừa là món ăn với cơm vừa là món nhậu hấp dẫn cho bạn.

Món nào cũng sẽ khiến bạn ngạc nhiên bởi xương và đầu cá giòn, mềm trong, vị đắng nhẹ của mật và ruột cá heo là lạ trên đầu lưỡi vì khi chế biến thành thức ăn người ta chỉ rửa sạch cá, không moi bỏ ruột.

Nếu bạn muốn thưởng thức món đặc sản mới này, bạn chỉ có thể tìm thấy tại các quán ăn ở Long Xuyên hay Châu Đốc có bán với giá khá bình dân. Cá heo ký: 180.000đ/kg, lẩu cơm mẻ cá heo: 60.000đ/nồi, cá heo kho thố 25.000đ/đĩa, cá heo nướng: 60.000đ/đĩa, cá heo kho lạt: 30.000đ/đĩa.

- Theo tạp chí CIAO